Dow Teorisi Nedir?
Dow Teorisi Nedir: Dalga Yapıları..
Bugünkü konumuz Dow Teorisi Nedir sorusunun en önemli başlıklarından biri olan dalga yapıları ve yükseliş-düşüş dalga yapısı olacak. Dow Teorisi yaklaşık 100 yıl önce Charles Dow tarafından ortaya atılmış ancak ne yazık ki halen gerekli önemi görmeyen bir teori. Basit anlamda, şu an teknik analizle ilgili bildiğimiz TEMEL DOĞRULARIN neredeyse çok büyük bir kısmı Charles Dow tarafından ortaya konulmuş. Tüm teknik analiz mevzusu Dow öğretilerinden ortaya çıkmış desek yeridir. Kendi gazetesi olan Wall Street Journal’da ve diğer gazetelerde yazdığı köşe yazıları sonrasında bir araya getirilerek Dow Teorisi oluşturuluyor ve günümüze kadar da tüm etkisiyle geliyor.
Şimdi, bugün, Dow Teorisi Nedir sorusuna dalga yapıları ile cevap vereceğiz. Bir düşüş dalga yapısıyla, bir yükseliş dalga yapısını birbirinden ne ayırır? Boğa rallileri nasıl dalga yapılarına sahiptir? Boğa dalga yapısı, yani yükseliş dalga yapısı ne zaman sonlanır, ardından ne gelir? Sonlanması için neyi takip etmeliyiz. Hep bu konuları konuşacağız.
Dow Teorisi Nedir: Dalga Yapısı Tanımı
Hep yazıyorum, denk de gelmişsinizdir. “Yükseliş trendi bitti, bozuldu, düşüş trendi bitti bozuldu” diye. Öncelikle bir dalga yapısını tanımlamak için bilmeniz gereken bir kaç şey var. Bu işe meraklıysanız ve İngilizce kaynaklardan görmüşsünüzdür
HH, HL, LL ve LH diye kısaltılan ve sıklıkla kullanılan 4 terim var. Yani Higher High, Higher Low, Lower Low ve Lower High.
Türkçeye çevirelim, şöyle: Yüksek Tepe, Yüksek Dip, Düşük Tepe, Düşük Dip. Nedir peki bunlar? Ne işe yararlar? Önce onu anlatayım. En basitinden söylersek, bunlar dalga yapılarını, bitiş yerlerine göre tanımlayan terimlerdir. Yani ne demek bu? Yanisi şu: Fiyat insan doğası gereği hareketini dalgalar halinde yapar. Genel anlamda dalgalar İtki Dalgaları ve Düzeltme Dalgaları olarak ikiye ayrılır. Bu itki dalgası ve düzeltme dalgası bir çok teknik analiz teorisinde mevcuttur (Elliott, Dow, Wyckoff vs.)
Kafa karıştırmadan tanım olarak şunu diyebiliriz: tüm fiyat hareketleri dalgalardan oluşur. Fiyatın tüm senaryosunu dalgaların hareketleriyle takip edebiliriz. Yukarıda yazdığım gibi, iki temel dalga yapısı vardır: İTKİ ve DÜZELTME. Biz önce itki ve düzeltme dalgalarının tanımlarını yapalım. İlk olarak İtki Dalgası Nedir, ondan bahsedelim:
İtki dalgası, yükselen piyasa için, aynı yukarıda gördüğünüz gibi, ivmeli ve kararlı bir şekilde yükselen, bitiş noktası başlangıç noktasının daha üstünde olan bir yükseliş dalgasıdır. Bu bir yükseliş dalgasının en önemli elemanıdır.
Bu dalga piyasanın oyuncularının kendini iyi hissettiği, risk iştahının olduğu, para kazanma duygusunun güçlü olduğu, piyasanın yükseleceğine dair umudun hakim olduğu iyimser bir havanın dalgasıdır. Alıcı talepkardır ve her defasında daha yüksek fiyatla ürünü almaya meyillidir.
Böylece talep arzın üstündedir ve fiyat etkili ve ivmeli bir şekilde artar. Ancak bu yükseliş belli bir yerde tıkanır ve fiyat artışı yavaşlar. Bunun çeşitli nedenleri olmakla birlikte, en önemli nedeni içeridekilerin ekranda gördükleri kazancı cebe atmak istemeleridir. Yani, fiyatın yükseldiği seviyede artık kar satışları görmeye başlarız. “bu kazanç bana yeter, şimdi düşüş başlayabilir, ben en iyisi kazancımı cebime atayım, ne olur ne olmaz” diye düşünen grup ağırlığını arttırır ve arz yönlü, yani satış yönlü işlem yapmaya başlar.
Böylece ne olur? İçeride bu ürünü, kazançlarından dolayı satmak isteyenlerin sayısı, dışarıdan bu ürünü potansiyel kazanç için almak isteyenlerin sayısını geçer. Üstüne bir de “çok yükseldi, açığa satayım” diyenler eklenir. Böylece satış arzı, alış talebini bastırır.
Dikkat ediyorsanız, tüm bu dalgalar her zaman olduğu gibi yine insan duygularıyla oluşuyor. İnsanların fiyat düşecek diye hissettiği tedirginlik, kazançlarımı kaybederim korkusu, piyasanın düşeceğine olan güvensizlik. Artık piyasadaki duygu yoğunluğu olumludan olumsuza geçti. Tüm bu gelişmeler tabi ki fiyatın düşmesiyle sonuçlanacak. Böylece bir DÜŞÜŞ DALGASI, yani DÜZELTME DALGASI oluşmuş olacak. Aşağıda, bizim İTKİ DALGASININ hemen ardına bir de DÜZELTME DALGASI ekleyelim ve manzaranın son haline bakalım beraber
Şimdi, İTKİ ve DÜZELTME dalgalarını ve arkasındaki psikolojiyi anladıysak, hikayeye geçelim. Şunu bilmeniz lazım, bir yükseliş hikayesi, ardı ardına eklenen İTKİ ve DÜZELTME dalgalarıyla oluşur. Yani, bir yükseliş bittiğinde geriye baktığınızda şu manzarayı göreceksiniz
Daha geniş baktığınızda aslında bu ana dalga da, 3 adet İTKİ dalgasından ve 3 adet DÜZELTME dalgasından oluşan bir ANA İTKİ DALGASI. İşte piyasanın trendleri de aynı böyle major trendler, ikincil trendler ve üçüncül trendlerden oluşmakta. Bu konuyu sonra açarız, devam edelim.
Dow Teorisi Nedir: Dalga Yapısı Bozulmaları
İşte mevzuya geldik, eğer dikkat ettiyseniz, her dalga bitişi yeni bir yüksek tepe ve yeni bir yüksek dip oluşturarak ilerliyor. Yani, düzeltme bittiğinde bitiş noktası bir önceki düzeltme bitişinin ÜSTÜNDE. Aynı şekilde, yeni yapılan zirve de, bir önceki zirvenin ÜSTÜNDE. Yani, fiyat her defasında yeni yüksek tepe ve yeni yüksek dip oluşturarak ilerliyor. Bu da zaten yükselen trendin, yükseliş dalga yapısının tanımıdır. Şimdi bu anlattıklarımı bir de görsel olarak anlayabilin diye, grafiğe dökelim, buyrun
Şimdi mantığı daha iyi anlamışsınızdır. Özetle, bir yükseliş trendi, itki dalgası oluşurken fiyatın her defasında bir önceki tepeyi geçmesi, ve düzeltme dalgası oluşurken fiyatın her defasında bir önceki DİBİ AŞAĞI DOĞRU KIRAMAMASI ile oluşur Peki, “yükseliş dalga yapısı bozuldu” ne demektir? Artık bunun çıkarımını siz de yapabilirsiniz ama, ben yazayım. Yükseliş dalga yapısının bozulması, fiyatın artık YENİ TEPE YAPAMAMASI demektir. Öncesinde ise DAHA DÜŞÜK DİP oluşturmasıyla başlar.
Gördüğünüz gibi, fiyatın oluşturduğu en sondaki düzeltme dalgası, beklenenden daha uzun sürüyor ve bir önceki dibi aşağı doğru kırıyor. Yani, yüksek dip yapması gerekirken, DÜŞÜK DİP yapıyor. Grafiğe lütfen dikkatli bakın. Üstüne, bundan sonra başlayan yükseliş dalgası da, yeni bir tepe yapması gerekirken, YENİ TEPE YAPAMIYOR. Böylece, yeni yüksek tepeler (higher highs) ve yeni yüksek dipler (higher lows) hikayesi bitiyor. Yani, yükseliş trendi bitmiş oluyor. En azından kağıt üzerinde.
Dalga yapısı bozulduktan sonra, artık yeni düşük tepeler ve yeni düşük dipler izlememiz gerekiyor. Yani, piyasa boğadan ayıya geçmiş, yükseliş bitmiştir. Artık yeni senaryo düşüş senaryosudur ve piyasa bu pencereden izlenmelidir. Bu kesin midir? Yani, bu doku bozulmasını görünce, dalga yapısının değiştiğini görünce “yükseliş bitti, düşüş başladı” diyebilir miyiz? Tabi ki diyemeyiz. Mark Douglas’ın ünlü cümlesini hiç unutmayalım, “anything can happen”. Piyasada her an her şey olabilir.
Ancak en azından teoride, yükseliş trendi bitmiş, düşüş trendi başlamış diyebiliriz. Pratikte her zaman öyle olamayabiliyor (çoğunlukla olsa da) ancak teoride bu tanım çok net. Burada işlem tecrübesi izleme ve pozisyon yönetimi market maker price position (Oyuncu maliyeti) devreye girer..